مکتب روسی

• روانشناسی دین در روسیه مدت ها هم به لحاظ سیاسی و هم به لحاظ زبانی دچار انزوا بوده است.
• اتحاد جماهیر شوروی یک دولت بی خدا بود که در آن ، از مذهب به شدت پرهیز شده و با پیروان ادیان ، گاهی با شدت برخورد میشد .
• روانشناسان دین در روسیه مدت ها وقت خود را صرف این کردند که توضیح دهند چرا شهروندان ایشان آنقدر سرسختانه مذهبی اند ؛ نیز به دنبال راه هایی بودند که آنان را به سمت الحادگرایی ستیره جویانه سوق دهند .
• برخی دیگر پیرو دیدگاه طبقاتی مارکس بودند که دین را دروغ می داند . مارکس گفته بود که (دین افیون توده هاست) و لنین هم پشت بندش اضافه کرده بود که مذهب و دم و دستگاه مذهبی بساط کسب و کار بورژووازی است برای استثمار طبقه ی کارگر.

• ایدئولوژی سوسیالیستی کمونیستی با ادعای برابری و توزیع عادلانه ثروت برای همه شهروندان ، بهره مندی شهروندان از رفاه عمومی و با زدودن دین از عرصه اجتماع و در تنگنا قراردادن متدینین مسیحی و مسلمان نسبت به پایبندی بر باورهای خویش ، تلاش کرد تا از تأثیر باورهای دینی در میان شهروندان کاسته و اصول خود را جایگزین هر باور آسمانی نماید.

• محققان دیگر که دیدند دین از جوامع کمونیست رخت برنبسته است از اصول عقاید مارکسیستی روی برگرداندند و در صدد برآمدند که ریشه های دین را در تمایلات فردی و شرایط زندگی بجویند .
• برخی پژوهشگران ، دسته کم به طور ضمنی ، اقرار کردند که دین خاصّ جامعه ی طبقاتی نیست (پدیده هایی نظیر رنج روحی و ترس از مرگ از جنبه ی منفی و نیاز به تجربه های لذت آور از جنبه ی مثبت) بنابراین پیشنهاد کردند که برنامه ای برای آموزش زیباشناسی تنظیم شود تا به نیاز هایی پاسخ دهد که در گذشته از طریق عناصر زیباشناختی سنت دینی برآورده میشد .
• ایوان پاولف و گورجیوف دو دانشمند مکتب روسیه بودند .

ایوان پاولف یکی از روانشناسان روسی بود که از دیدگاه عموم مردم یک ملحد سازش ناپذیر بود و بااینکه پسر یک کشیش بود بقای نفس پس از مرگ را انکار می کرد اما وی گفت : (پاسخ های من به این معنی نیست که نظرم درباره ی دین منفی است بلکه برعکس ، بی اعتقادی خود را نه موجب امتیازم بر مؤمنان ، بلکه در قیاس با آنان نقصانی برای خود می بینم...عمیقاً معتقدم که احساس و تمایل دینی ، دسته کم برای اکثر انسان ها ، ضرورتی حیاتی است) .

گورجیف یکی از فیلسوفان روسی بوده و مکتب آن راه چهارم بوده است . بحث گورجیف این بود که بسیاری از شکلهای موجود سنت دینی و معنوی روی زمین، پیوند خود را با معنا و سرزندگی آغازین خود از دست داده‌اند و بنابراین دیگر نمی‌توانند از راهی به مردمیّت خدمت کنند که در زمان شکل‌گیریشان نیت آن را داشتند . در نتیجه مردمان در بازشناسی راستی‌ و درستی‌ها (حقایق) آموزه‌های باستانی کوتاهی می‌کردند و بیشتر همانند مردم‌ماشین‌های خودکاری می‌شدند که می‌شد آن‌ها را از بیرون کنترل کرد و به شکل فزاینده‌ای توانایی نشان دادن رفتارهای برخاسته از روان‌پریشی توده‌ای می‌یافتند که در جنگ جهانی ۱۹۱۴–۱۹۱۸ شاهدش بودیم. در بهترین حالت، فرقه‌ها و مکتب‌های گوناگون بازمانده تنها می‌توانستند تکاملی یک‌سویه فراهم کنند که پیامدش مردمی به‌طور کامل یک‌پارچه شده نبود. بنا به گورجیف، تنها یک بُعد از سه بُعد شخص ـ یعنی یا عواطف، یا تن فیزیکی یا ذهن ـ می‌توانستند در چنین مکتب‌ها و فرقه‌هایی تکامل یابند و در کل به بهای قوا یا به قول گورجیف مرکزهای دیگرشان. در نتیجه این مسیرها نمی‌توانند مردمی درست متوازن شده تولید کنند .

شکل هندسی روانشناسی تیپ های شخصیتی نه گانه از سوی پژوهشگر ارمنی، یونانی - روسی به نام "جورج ایوانویچ گورجیف" طراحی شده است .

نه تیپ شخصیتی اناگرام (انیاگرام) عبارتند از :

1 - شخصیت نوع اول (reformer): معتقد به اصول، منظم، کمال‏ گرا (مقید به انجام بی‏ عیب و ایراد کارهایی که بر عهده می‏گیرد)

نقاط ضعف و قوت :

این افراد در سطوح سلامتی و روانی پایین تر ممکن است تبدیل به فردی سرکوب گر، انتقادی و کمال گرا شوند و دیدگاهی سیاه و سفید پیدا کنند. هنگامی که برای خوب بودن تلاش می کنند، با رفتاری سختگیرانه و وسواس گونه با دنیای پیرامون خود برخورد می کنند. هنگامی که مورد انتقاد قرار می گیرند، شروع به داوری می کنند و واقعیات را با معیارهای خود می سنجند و نه خود واقعیت.

2 - شخصیت نوع دوم (helper) : مهربان، سخاوتمند ، هدایت دیگران به سمت خواسته‏ های خود

نقاط ضعف و قوت :

در حالت اغراق شده این تیپ دارای نگرانی فداکارانه و عاری از نفس پرستی است. هنگام که در سطح ناسالم خود باشد نیازهای واقعی خود را سرکوب می کند و به چاپلوسی، فریب و اغوا می پردازد.

3 - شخصیت نوع سوم (motivator): سازگار با محیط، بلندپرواز، نگران محبوبیت خود

نقاط ضعف و قوت :

یکی از نقاط ضعف این تیپ اگر در سطح ناسالم خود باشد، این است که ارزش های درونی خود را با دستاوردهای خارجی می سنجد. ترس زیادی از بی ارزشی دارند و خواستار حس ارزشمند بودن در زندگی هستند.

4 - شخصیت نوع چهارم (romantic): فردگرا، افسرده روان

نقاط ضعف و قوت :

در بسیاری از موارد خواهان ابراز خود و فردیتشان هستند و دیدگاه اصیلی دارند. در حالت ناسالم افرادی پر از ناله و انتقادی هستند.

5 - شخصیت نوع پنجم (thinker): بافراست، دارای افکار بدیع و نو

نقاط قوت و ضعف :

باتوجه به اینکه اینگونه افراد بیشتر در ذهن زندگی می کنند، در مقایسه با تیپ ۴ اناگرام در تصورات عاطفی خود زندگی می کنند. در سطح سالم اغلب توانایی زیادی برای تجزیه و تحلیل دانش و مسائل پیرامون دارند.

6 - شخصیت نوع ششم (skeptic): مسئولیت‏ پذیر، دارای حالت تدافعی توأم با پرخاشگری، دارای وحشت بی‏ مورد (شکاک)

نقاط قوت و ضعف :

کوشا و مسئولیت پذیر هستند و شجاعانه از خود و دیگران حمایت می کنند. اما در سطح ناسالم ممکن است چالشگر و پرخاشگر شوند.

7 - شخصیت نوع هفتم (enthusiast): با شور و شوق، موفق، مجنون

نقاط ضعف و قوت :

آنها ترس خود را با تمرکز بر گزینه های مختلف و برنامه های مثبت کنترل می کنند. اما در سطح ناسالم ممکن است به مواد مخدر و پرخوری روی بیاورند. همچنین میتوانند در مواقعی مغرور و خود بزرگ بین باشند.

8 - شخصیت نوع هشتم (leader): دارای اعتمادبه ‏نفس، قاطع، سلطه‏ گر، جنگجو

نقاط قوت و ضعف :

پویا و مستقل هستند و حامی درماندگان اما در شرایط ناسالم با انجام دادن کار تا دیر وقت و رانندگی بیش از حد، غرق در تمایلات و اعتیاد به فعالیت شوند. کینه توزی و قلدری نیز از دیگر نقاط ضعف آنهاست.

9 - شخصیت نوع نهم (peacemaker): باشعور و آگاه، خوشبین

نقاط ضعف و قوت :

در برخی اوقات ممکن است دمدمی مزاج شوند و منفعل شوند و گاهی از زندگی خود غافل میشوند.

 

 منبع

کتاب روانشناسی دین دیوید ام.وولف ؛ چاپ دوم

ویکی پدیا ، دانشنامه آزاد

روان راهنما